روزی روزگاری مرد تاجری بود که عده‌ای راهزن به کاروانش حمله کردند و کل دارایی و اموالش را بردند. مرد به سختی خود را به شهر بعدی رساند و چون در آن شهر هیچ آشنایی نداشت، به قهوه‌خانه‌ی شهر رفت و اتفاقاتی که برایش افتاده بود را برای مردم بازگو کرد و از آنها کمک خواست. مردی به او گفت تنها کسی که در این شهر به تو کمک خواهد کرد، پیرزن ثروتمندی است که به کارهای نیک و بخشش به فقرا معروف است.
تاجر در راه مانده چاره‌ای نداشت جز اینکه شانس خودش را امتحان کند و به دیدن این پیرزن برود و از او کمک بگیرد تا بتواند به شهر خود برگردد. پس آدرس را گرفت و به راه افتاد. وقتی به در خانه‌ی پیرزن رسید می‌خواست در بزند که ناگهان صدایی از درون خانه شنید. پیرزن با آشپزِ خانه دادوبیداد می‌کرد، چرا وقتی کبریت نیم‌سوخته بوده از کبریت بعدی استفاده کردی؟ چرا دوباره با همان کبریت اجاق را روشن نکردی؟
تاجر بیچاره مردّد شد که برود داخل و خواسته‌ی خودش را مطرح کند یا اینکه برگردد و منصرف شود؟ ولی جایی نداشت برود، ناگهان در خانه باز شد و پیرزن می‌خواست بیرون برود که مرد مستأصل و درمانده را روی سکوی کنار در خانه‌اش دید. پیرزن پرسید: با اهل این خانه کاری داشتی؟ مرد گفت: بله درخواستی از خانم خانه داشتم. پیرزن او را به خانه‌اش دعوت کرد و پای صحبت‌های او نشست.
بعد از اینکه مرد تاجر اتفاقاتی که برایش افتاده بود را برای او توضیح داد و گفت: پولی می‌خواهم تا بتوانم به شهر خود بازگردم. زن با گشاده‌رویی و دست و دل بازی مبلغ چشمگیری از صندوق خود خارج کرد و در مقابل مرد بیچاره قرار داد. مرد که انتظار چنین رفتاری را نداشت حیرت زده او را نگاه کرد. پیرزن که متوجه تعجب او شد دلیلش را پرسید. گفت: من با تعاریفی که از شما شنیده بودم با کلی امید و آرزو راهی خانه‌ی شما شدم. وقتی به پشت در خانه‌ی شما رسیدم صدای جاروجنجالی از درون خانه شنیدم که با سرآشپز سر چوب کبریت سوخته‌ای مجادله می‌کردید. حال متحیّرم فردی که از یک چوب کبریت نمی‌گذرد، چطور از این همه پول بدون هیچ تضمینی به بازگرداندن آن می‌گذرد؟ پیرزن مهربان خندید و گفت: حساب به دینار، بخشش به خروار.
ضرب المثل حساب به دینار، بخشش به خروار، کنایه به شخصی‌ست که در حساب و کتاب بسیار دقیق و در بخشش بسیار دست و دل باز است.
برگرفته از کتاب ضرب المثل و داستان‌هایشان (معنی ضرب المثل و ریشه‌های آن)، نوشته‌ی الهه رشمه.
نگاره: Toperfect.com
گردآوری: فرتورچین
