باغ شاهزاده - میراث ایران

۰۴ شهریور ۱۴۰۳ میراث جهانی یونسکو میراث ایران

نام: باغ شاهزاده Shahzadeh Garden
نام ثبت شده در میراث جهانی یونسکو:
باغ ایرانی The Persian Garden
(باغ شاهزاده به‌عنوان بخشی از «باغ ایرانی»، در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.)
گونه: فرهنگی
تاریخ ثبت: ۲۰۱۱
شماره‌ی ثبت: ۱۳۷۲
کشور: ایران
جایگاه: شهر کرمان، استان کرمان
گستره: ۷۱۶/۳۵ هکتار (همه‌ی ۹ باغ ایرانی)
گستره: ۵/۵ هکتار (تنها باغ شاهزاده)
ساخت: ۱۸۹۷ میلادی (۱۲۷۶ خورشیدی)
به فرمان: محمدحسن خان سردار ایروانی و عبدالحمید میرزا ناصرالدوله فرمانداران کرمان
شیوه‌ی معماری: باغ ایرانی (ساختمان‌ها: قاجاری)
درباره‌ی میراث: باغ شاهزاده یا باغ شاهزاده‌ی ماهان یا باغ شازده‌ی ماهان، در ۲ کیلومتری شهر ماهان و در دامنه‌ی کوه‌های تیگران جای گرفته است. این باغ در دل کویر و به‌گونه‌ی مستطیلی ساخته شده و ۴۰۷ متر درازا و ۱۲۲ متر پهنا دارد.
باغ شاهزاده دربرگیرنده‌ی بخش‌های گوناگونی همچون سردرخانه در ۲ طبقه، بالاخانه یا شاه‌نشین، باغ خلوت (در پشت بالاخانه)، حمام، خانه‌ی زعیم‌باشی و برج دیدبانی است. همچنین این باغ دارای ۲ حوض بزرگ، جوی‌ها، آبشارها و فوارهای بسیار زیبایی‌ست که در ۱۲ سطح پلکانی و میان انبوهی از درختان سرسبز جای گرفته‌اند. یک حوض دایره‌ای بزرگ نیز بیرون از باغ و در جلوی سردرخانه جای دارد.
باغ شاهزاده به فرمان «محمدحسن خان سردار ایروانی» که میان سال‌های ۱۲۲۷ تا ۱۲۳۳ خورشیدی فرماندار کرمان بود ساخته شده است. ساختمان‌های باغ نیز به فرمان «عبدالحمید میرزا ناصرالدوله» که میان سال‌های ۱۲۵۹ تا ۱۲۷۰ خورشیدی فرماندار کرمان بود ساخته شده‌اند. همچنین نام «باغ شازده» از نام «شاهزاده عبدالحمید میرزا ناصرالدوله» گرفته شده است، چرا که وی نوه‌ی دختری «ناصرالدین شاه قاجار» بود.
باغ ایرانی:
«باغ ایرانی» که «باغ شاهزاده» بخشی از آن است، از برجسته‌ترین و کهن‌ترین باغ‌های جهان به‌شمار می‌رود. باغ ایرانی دارای ساختار و ویژگی‌های یکتایی‌ست. برخی از این ویژگی‌ها بدین‌گونه‌اند:
ساخت باغ بیشتر در زمین شیب‌دار، کشیدن دیوار به دور باغ، بخش‌بندی باغ به چهار بخش، به‌کارگیری خط‌های راست در طراحی باغ، داشتن ساختمان در کانون باغ یا بلندترین بخش آن، به‌کارگیری جوی آب همیشگی، روان نمودن آب به‌گونه‌ای که آوای آب به گوش برسد، به‌کارگیری سنگ‌های تراش‌دار در بستر جوی برای پدیدار شدن موج آب، نداشتن فاصله میان ساختمان و باغ، داشتن استخر در برابر ساختمان، به‌کارگیری درختان فراوان و سایه‌دار با گذرگاه‌های باریک، کاشت درختان میوه در بیشتر باغ، کاشت گونه‌های گوناگون گل‌های زینتی و دارویی و کاشت بیشتر گل سرخ در برابر گونه‌های دیگر.
در میراث جهانی یونسکو ۹ باغ ایرانی به ثبت رسیده‌اند. این باغ‌ها بر این پایه‌اند:
۱- پاسارگاد، در استان فارس، شهرستان پاسارگاد، به گستردگی ۲۴۹/۶۵ هکتار
۲- ارم، در استان فارس، شهر شیراز، به گستردگی ۱۲/۷ هکتار
۳- چهل‌ستون، در استان اصفهان، شهر اصفهان، به گستردگی ۵/۸ هکتار
۴- فین، در استان اصفهان، شهر کاشان، به گستردگی ۷/۶ هکتار
۵- عباس‌آباد، در استان مازندران، شهر بهشهر، به گستردگی ۴۲۰/۲ هکتار
۶- شاهزاده، در استان کرمان، شهر کرمان، به گستردگی ۵/۵ هکتار
۷- دولت‌آباد، در استان یزد، شهر یزد، به گستردگی ۸ هکتار
۸- پهلوان‌پور، در استان یزد، شهر مهریز، به گستردگی ۳/۵ هکتار
۹- اکبریه، در استان خراسان جنوبی، شهر بیرجند، به گستردگی ۳/۴ هکتار